เอกสารประกอบ เร อง มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ท มา ส าน กงานมาตรฐานผล ตภ ณฑ อ ตสาหกรรม (สมอ.)

Transcription

1 เอกสารประกอบ เร อง มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ท มา ส าน กงานมาตรฐานผล ตภ ณฑ อ ตสาหกรรม (สมอ.) มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ หร อ ISO 9000 ก าหนดข นโดยองค การระหว างประเทศ ว าด วยการมาตรฐาน (International Organization for Standardization-ISO) โดยม คณะกรรมการ ว ชาการ 176 (ISO/TC 176: Quality Management and Quality Assurance) เป นผ จ ดท า ประกาศใช คร งแรกเม อ พ.ศ (1987) ต อมาม การแก ไขมาตรฐานใน พ.ศ (1994) และ พ.ศ.2543 (2000) มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ หร อ ISO 9000 เป นมาตรฐานระบบการบร หารงานของ องค กร ท ม งเน นด านค ณภาพท ท วโลกให การยอมร บและใช ก นแพร หลาย ประเทศไทยโดยส าน กงานมาตรฐานผล ตภ ณฑ อ ตสาหกรรม (สมอ.) ได น ามาตรฐานระบบการ บร หารงานค ณภาพมาประกาศใช เป นคร งแรกในป พ.ศ.2534 โดยให ช อว า "อน กรมมาตรฐานระบบการ บร หารงานค ณภาพ มอก. -ISO 9000" และใช เน อหาเหม อนก นท กประการก บอน กรมมาตรฐานระบบ การบร หารงานค ณภาพของ ISO ซ งองค กรต าง ๆ ท งภาคร ฐและเอกชนได น าไปใช อย างกว างขวาง ใน การจ ดระบบให สอดคล องก บข อก าหนด เพ อให ได ร บการร บรอง ระบบการบร หารงานค ณภาพของ องค กร อ นจะเป นส งท แสดงให ล กค าเห นว า องค กรม ระบบการบร หารงานท ม ประส ทธ ภาพ สามารถ สนองตอบความต องการ ของล กค าได อย างสม าเสมอ เพ อสร างความม นใจให แก ล กค า ISO 9000: ระบบการบร หารงานค ณภาพ 1. หล กการพ นฐาน ISO 9000 : 2000 เป นการรวม ISO 8402 ค าน ยามศ พท ด านค ณภาพ และ ISO เข า ด วยก น โดยให ค าน ยามศ พท ท ใช ในอน กรมมาตรฐาน ISO 9000 และอธ บายเก ยวก บ หล กการพ นฐาน ของการบร หารงานค ณภาพ (Quality Management Principles-QMP) ซ งม หล กส าค ญ 8 ประการ ได แก การให ความส าค ญก บล กค า องค กรต องพ งพาล กค า ด งน น องค กรจ งต องท าความเข าใจก บความต องการของล กค า ท งใน ป จจ บ นและอนาคต และต องพยายามด าเน นการ ให บรรล ความต องการของล กค า รวมท ง พยายามท าให เหน อความคาดหว งของล กค า ความเป นผ น า ผ น าขององค กรควรม ความม งม นท จะพ ฒนาองค กรอย างช ดเจน และควรสร างบรรยากาศของ การท างาน ท จะเอ ออ านวยให บ คลากรม ส วนร วมในการด าเน นงาน เพ อให บรรล ผลตาม เป าหมายขององค กร การม ส วนร วมของบ คลากร บ คลากรท กระด บค อห วใจขององค กร การท บ คลากรเข ามาม ส วนร วมในองค กร จะท าให ท กคน ได ใช ความสามารถ ให เก ดประโยชน ต อส วนรวมมากท ส ด การบร หารเช งกระบวนการ การบร หารก จกรรมและทร พยากรเช งกระบวนการ จะท าให ได ผลล พธ อย างม ประส ทธ ภาพ

2 การบร หารท เป นระบบ การท ได ระบ ท าความเข าใจ และจ ดการกระบวนการต าง ๆ อย างเป นระบบ จะช วยให องค กร บรรล เป าหมาย อย างม ประส ทธ ผลและประส ทธ ภาพ การปร บปร งอย างต อเน อง การปร บปร งสมรรถนะโดยรวมขององค กร ควรถ อเป นเป าหมายถาวรขององค กร การต ดส นใจบนพ นฐานของความเป นจร ง การต ดส นใจอย างม ประส ทธ ผล ม พ นฐานจากการว เคราะห ข อม ลต าง ๆ ท เก ยวข องในองค กร ความส มพ นธ ก บผ ขายเพ อประโยชน ร วมก น องค กรและผ ขาย/ผ ให บร การ ต องพ งพาอาศ ยซ งก นและก น การท องค กรม ความส มพ นธ ก บ ผ ขาย เพ อประโยชน ร วมก น จะช วยเพ มความสามารถ ในการสร างค ณค าร วมก นของท งสอง ฝ าย 2. ก ญแจส 9000 หล กการและข อก าหนดของ ISO 9000 เป นส งท รวบรวมมาจากแนวทางปฏ บ ต ท จ าเป นต องม ในระบบการบร หารงานโดยท วไปขององค กร เพ อให เก ดความสะดวก ในการน าไปประย กต ใช ซ งใน ความเป นจร งแล ว องค กรต าง ๆ ได ม การปฏ บ ต แล วเป นส วนใหญ เพ ยงแต อาจขาดความสม าเสมอ และขาดความสมบ รณ เน องจากไม ได จ ดระบบไว เป นลายล กษณ อ กษร เพ อใช อ างอ งในการบร หารงาน ด งน น ในการจ ดระบบการบร หารงานค ณภาพ ตามข อก าหนดของ ISO 9000 จ งไม ใช ส งท ย งยาก แต อาจม รายละเอ ยดปล กย อย และระยะเวลา ท ใช ในการด าเน นการมากน อยแตกต างก น ข นอย ก บ สถานภาพและศ กยภาพของแต ละองค กร ส งส าค ญท จะท าให การจ ดท าระบบประสบความส าเร จ ค อ ผ บร หารระด บส งขององค กรม ความศร ทธา และม งม นให การสน บสน นอย างจร งจ ง และต อเน อง ผ บร หารท กระด บต องม ความเช อในประโยชน ของการจ ดท าระบบ โดยเห นว าการจ ดท าระบบเป น ส งจ าเป น และก อให เก ดประโยชน ต อองค กร ท กคนในองค กรต องม ความต งใจจร ง และสมานสาม คค ร วมแรงร วมใจในการจ ดท าระบบ ท กคนในองค กรไม เห นว าการจ ดท าระบบเป นภาระ และจะต องม งม นด าเน นการจนส าเร จ แนวทางท จะน าไปส ความส าเร จในการจ ดและน าระบบการบร หารงานค ณภาพไปใช ให เก ด ประส ทธ ภาพ สามารถตอบสนองว ตถ ประสงค ขององค กร และผ ม ส วนได ส วนเส ยท งหมด ม ข นตอนโดย สร ปด งน 1. พ จารณาความต องการและความคาดหว งของล กค า รวมท งผ ม ส วนได ส วนเส ย ท เก ยวข องก บ การด าเน นธ รก จขององค กร

3 2. ก าหนดนโยบายและว ตถ ประสงค ด านค ณภาพขององค กร เพ อแสดงท ศทางและความม งม น ด านค ณภาพ 3. พ จารณาทบทวนและก าหนดกระบวนการและหน าท ความร บผ ดชอบในการด าเน นการ ท จ าเป นต องม เพ อให สามารถบรรล ว ตถ ประสงค ด านค ณภาพได โดยจ ดท าเป นเอกสารท เหมาะสม และม ข อม ลเพ ยงพอท จะให น าไปปฏ บ ต ได 4. พ จารณาทบทวนและก าหนดทร พยากรท จ าเป นต องใช ในการด าเน นการ ตามกระบวนการท ก าหนด เพ อให บรรจ ว ตถ ประสงค ด านค ณภาพได 5. ก าหนดว ธ การว ดประส ทธ ผลและประส ทธ ภาพของแต ละกระบวนการภายในองค กร โดยจ ดท า เป นเอกสารให ม ข อม ลเพ ยงพอ 6. น าว ธ การท ก าหนดไปว ดประส ทธ ผลและประส ทธ ภาพของกระบวนการต าง ๆ 7. ก าหนดว ธ การในการป องก นม ให เก ดข อบกพร อง รวมท งว ธ การในการขจ ดสาเหต ของ ข อบกพร อง 8. ก าหนดให ม กระบวนการเพ อการปร บปร งระบบการบร หารงานค ณภาพขององค กรอย าง ต อเน อง และน ากระบวนการน ไปใช ในการด าเน นการตามแนวทางข างต นให บรรล ผล องค กรควรวางแผนการด าเน นการ และ มอบหมายงาน แก ผ ร บผ ดชอบในระด บต าง ๆ จากท กหน วยงานภายในองค กร และฝ กอบรมบ คลากร ระด บต าง ๆ ให เข าใจหล กการและข อก าหนดของมาตรฐาน เพ อให สามารถน าไปประย กต ใช ในการ จ ดท าระบบได อย างถ กต องเหมาะสม ตามระด บความร บผ ดชอบของบ คลากรแต ละกล ม 3. โครงสร างใหม ของอน กรมมาตรฐาน ISO 9000: 2000 ในป 1996 ISO/TC 176 ได เร มทบทวนแก ไขคร งท 2 และประกาศใช มาตรฐานฉบ บแก ไขใหม ป 2000 ในว นท 15 ธ นวาคม พ.ศ เพ อให เหมาะสมสอดคล องก บกระบวนการของระบบการ บร หารงานขององค กร ซ งม งเน นการสร างความพ งพอใจให แก ล กค า และให ม การปร บปร งสมรรถนะ ขององค กรอย างต อเน อง ตลอดจนเพ อให สามารถ น าไปปร บใช ร วมก บระบบการบร หารงานอ นได มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ISO 9000: 2000 ประกอบด วยมาตรฐานหล ก 3 ฉบ บ ได แก ISO 9000 : ระบบการบร หารงานค ณภาพ - หล กการพ นฐานและค าศ พท ISO 9001 : ระบบการบร หารงานค ณภาพ - ข อก าหนด ISO 9004 : ระบบการบร หารงานค ณภาพ - แนวทางการปร บปร งสมรรถนะขององค กร 4. การปร บเข าส อน กรมมาตรฐาน ISO 9000: 2000 เพ อไม ให เก ดผลกระทบต อผ ใช มาตรฐานในการปร บระบบการบร หารงานค ณภาพตาม มาตรฐาน ISO 9000 : 1994 ไปส ISO 9000 : 2000 น น ได ม การก าหนดแนวทางปฏ บ ต ตามท ตกลง ก นในระด บสากล ค อ น บจากว นท ประกาศใช มาตรฐานฉบ บใหม องค กรท จ ดท าระบบการบร หารงาน ค ณภาพต ามมาตรฐาน ISO 9000 ฉบ บป 1994 หากประสงค จะขอร บการร บรองตามมาตรฐานฉบ บป

4 1994 ก ย งสามารถขอร บการร บรองได ภายใน 3 ป น บต งแต ว นท 15 ธ นวาคม พ.ศ และการ ร บรองตามมาตรฐาน ISO 9000 ฉบ บป 1994 ท งหมด จะส นอาย ในว นท 15 ธ นวาคม พ.ศ ด งน น องค กรควรศ กษาและเตร ยมต วด าเน นการ เพ อให สอดคล องก บมาตรฐานฉบ บใหม ป 2000 เพ อให สามารถได ร บการร บรองอย างต อเน อง เพ อประโยชน ทางธ รก จของท าน 5. ข อก าหนดระบบการบร หารงานค ณภาพ ISO 9001 ISO 9001 : 2000 เป นการรวม ISO 9001, 9002, 9003 ฉบ บป 1994 เด ม เป นฉบ บเด ยว เพ อให องค กรใช แสดงความสามารถ ในการท าตามความต องการของล กค า และกฎหมายท เก ยวข อง ซ งสามารถน าไปใช ปฏ บ ต ภายในองค กร หร อใช เพ อการร บรองได เน อหาของข อก าหนดได จ ดแบ งเป น 5 กล ม เพ อให สอดคล องก บการบร หารงานขององค กร ค อ ระบบการบร หารงานค ณภาพ (Quality Management Systems) กล มข อก าหนดน เป นการให รายละเอ ยดท วไป ในการจ ดท าระบบการบร หารงานค ณภาพ ซ งจะต องจ ดระบบให เป นลายล กษณ อ กษร เพ อน าไปปฏ บ ต ร กษาไว และม การปร บปร งอย างต อเน อง โดยก าหนดกระบวนการท จ าเป น ความส มพ นธ ของกระบวนการ และกฎเกณฑ ต าง ๆ ท จะใช ให เก ดประส ทธ ผล ตลอดจนต องม ทร พยากร และข อม ลพอเพ ยงในการท จะท างานให บรรล ว ตถ ประสงค ได โดยข อก าหนดด านเอกสารท องค กรจะต องจ ดท าให ม ข นได แก นโยบายค ณภาพ และว ตถ ประสงค ด านค ณภาพ ค ม อค ณภาพ ข นตอนการปฏ บ ต งานตามท ระบ ไว เอกสารอ น ๆ ท จ าเป นส าหร บองค กร และบ นท กค ณภาพ ความร บผ ดชอบด านการบร หาร (Management responsibility) ผ บร หารระด บส งม หน าท ในการ จ ดการบร หารงานระบบการบร หารงานค ณภาพ โดยการก าหนดกลย ทธ การบร หารงานในองค กร ผ บร หารระด บส งจะต องร ถ ง ความต องการของล กค า และท าให เก ดความพ งพอใจ โดยการก าหนด นโยบายค ณภาพ/ว ตถ ประสงค ด านค ณภาพ และการจ ดระบบการบร หารงานค ณภาพ ก าหนดอ านาจ หน าท ความร บผ ดชอบ และแต งต งต วแทนฝ ายบร หาร (Quality Management Representative-QMR) ตลอดจนม การส อข อม ลภายในองค กร เพ อให บ คลากรในองค กร ร บร ข อม ลข าวสารในองค กร และม การ ทบทวนการบร หารงาน เพ อพ จารณาถ งความเหมาะสมเพ ยงพอ ของระบบ เพ อหาทางปร บปร งระบบ ขององค กรต อไป การบร หารด านทร พยากร (Resource Management) ซ งรวมถ งทร พยากรบ คลากรและโครงสร าง พ นฐานสาธารณ ปโภค องค กรต องก าหนด และจ ดสรรทร พยากรท จ าเป นข นในระบบ โดยการก าหนด ความสามารถของบ คลากร ท าการฝ กอบรม และสร างจ ตส าน กของบ คลากรให เก ดข น ตลอดจนก าหนด จ ดหา และบ าร งร กษาโครงสร างพ นฐาน เช น อาคาร สถานท สาธารณ ปโภค ฯลฯ และก าหนดด แล สภาพแวดล อมใ นการท างานให เหมาะสม เพ อให ได ผล ตภ ณฑ /การบร การตามท ก าหนด การผล ต และ/หร อการบร การ (Product Realization) องค กรจะต องก าหนดกระบวนการผล ต/บร การ ท ให โดยค าน งถ งเป าหมาย/ข อก าหนด านค ณภาพ ท จะให แก ล กค า/ผ ร บบร การ ม การด าเน นการและ ควบค มกระบวนการ เพ อให ได มาซ งผล ตภ ณฑ /การบร การ ท เป นไปตามความต องการ ของล กค า/ ผ ร บบร การอย างสม าเสมอ การว ด ว เคราะห และการปร บปร ง (Measurement, analysis and improvement) เป นการเฝ า ต ดตามและตรวจว ดกระบวนการ และผล ตภ ณฑ /บร การ ว าสามารถด าเน นการได ตามความต องการ ของล กค า/ผ ร บบร การได หร อไม โดยผ านกระบวนการบร หารระบบบร หารงานค ณภาพ ด วยการตรวจ

5 ประเม นภายใน และม การว เคราะห ข อม ล เพ อแสดงถ งความเหมาะสม และประส ทธ ผลของระบบ และม การปร บปร งอย างต อเน อง การป องก นแก ไขเพ อให ได ผล ตภ ณฑ /บร การท ต องการ 6. ระบบการบร หารงานค ณภาพ ISO แนวทางการปร บปร งสมรรถนะขององค กร ISO 9004 : 2000 เป นแนวทางในการปร บปร งและพ ฒนาสมรรถนะขององค กร ซ งม ใช ข อแนะน า ในการจ ดท าระบบการบร หารงานค ณภาพ เช นเด ยวก บ ISO 9004 : 1994 โดยจะให ข อแนะน าเพ มเต ม จากข อก าหนดของ ISO 9001 : 2000 เพ อให เก ดประส ทธ ภาพและประส ทธ ผล ตลอดจนเพ มศ กยภาพในการปร บปร งองค กร รวมท งให แนวทางในการประเม นตนเองด วย (self assessment) 7. การแก ไขมาตรฐานฉบ บป 1994 เป น 2000 การก าหนดมาตรฐานของ ISO จะต องม การทบทวนมาตรฐานอย างน อยท ก 5 ป เพ อพ จารณา ปร บปร งให เหมาะสมตามสถานการณ โดยหล งจากประกาศใช ในป 1987 แล ว ISO/TC 176 ได ทบทวน แก ไขคร งท 1 และประกาศใช เป นฉบ บป 1994 ซ งประกอบด วยมาตรฐาน 2 กล ม ได แก 7.1 กล มมาตรฐานข อก าหนด ใช เพ อขอร บการร บรอง ด งน ISO 9001 มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ใช ส าหร บองค กรท ม ความ ร บผ ดชอบ ต งแต การออกแบบ การผล ต การต ดต ง และการบร การ ISO 9002 มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ใช ส าหร บองค กรท ม ความ ร บผ ดชอบ ต งแต การผล ต การต ดต ง และการบร การ ISO 9003 มาตรฐานระบบการบร หารงานค ณภาพ ใช ส าหร บองค กร ท ม ความ ร บผ ดชอบเฉพาะการตรวจ และการทดสอบข นส ดท าย 7.2 กล มมาตรฐานข อแนะน า ใช เพ อสน บสน นในการน ามาตรฐานไปใช ให เก ดประโยชน ส งส ด ม มาตรฐานหล ก 2 ฉบ บ ค อ ISO 9000 แนวทางการเล อกและการใช มาตรฐานในอน กรม ISO 9000 ISO 9004 เป นข อแนะน าในการจ ดระบบการบร หารงานค ณภาพ เพ อให องค กรผ ใช มาตรฐานได ม ระบบท ม ประส ทธ ภาพส งส ด